چه کسی مداد را اختراع کرد؟

شاید جالب باشد بدانید که چه کسی مداد را اختراع کرد و همینطور بدانید که نخستین قلم تا قرن شانزدهم هم تولید نشده بود. به عبارت بهترهمین مدادی که با آن می‌نویسیم از جمله تولیدات قرن شانزدهم به بعد تلقی می‌شود. برای نوشتن یا درج هر گونه یادداشت و نوشته دیگری مردمان قدیم از لایه‌های بزرگی گرافیت استفاده می کردند البته این مهم نیز از جمله روایت‌هایی است که اسناد تاریخی کشف شده در انگلستان آنرا نشان داده است. در انگلیس نیمه اول قرن پانزدهم لایه های بزرگی از گرافیت کشف شد که به نظر میرسد مردمان آن زمان از این ابزار برای نگارش یا ثبت استفاده میکردند. به عبارت بهتر، ساکنان محلی گرافیتی را برای ساختن چوب بریده و از آنها برای علامت گذاری گوسفندان استفاده می کردند. گرافیت از همان ابتدا با سرب اشتباه گرفته می‌شد، کلمه‌ای که با مداد مرتبط است، اگرچه انواع مدرن آن حاوی سرب نبوده و نیستند بلکه ترکیبی از گِـل رُس و گرافیت هستند.

داستان کشف مداد

با این تفاسیر شاید برایتان جالب باشد بدانید که مردمان گذشته چگونه برای علامتگذاری یا نگارش از چه ابزاری استفاده میکردند و نخستین کسی که قلم یا مداد را کشف کرد چه کسی بود؟  برای فهم بهتر داستان اختراع و کشف قلم سری به کشور انگلستان باید بزنیم.  کشوری که برای نخستین بار توانست از گرافیت ماده ای برای نوشتن اختراع کند. شاید برایتان جالب باشد بدانید که در دوره قرون وسطی در انگلستان طی سالهای 1564 در یکی از روزهای سرد زمستانی، طوفانی سخت درخت بلوطی را از ریشه اش جدا می کند. ریشه کن شدن درخت بلوط آثار خودش را داشته مثل پیدا شدن ماده ای سیاه رنگ که کل سطوح خیابان را فرا گرفته بود. پس از ریشه کن شدن درخت بلوط مردمان آن منطقه به این نتیجه رسیدند که ماده ای که منجر به سیاه شدن سطح خیابانها شده باید نوعی سرب باشد.

این سرب ماده ای منحصر به فرد برای نوشتن و البته طراحی بود. این مهم نیز از جمله بزرگترین اکتشافات مردمان کشاورز و غیر کشاورز انگلیس در آن زمان به شمار میرفت. ازاینروی آنها با حفر گودالی بزرگ اطراف همان درخت بلوطی که از ریشه کنده شده بود شروع به استخراج همین ماده کردند. ماده ای که آنرا سرب می نامیدند و میتوانستند به وسیله آن نقاشی و طراحی بکنند و البته برای نوشتن و نگارش نیز از آن استفاده بکنند. بعدها در سال ۱۷۷۹، یعنی بیش از دویست سال بعد یک دانشمند انگلیسی کشف کرد که ماده استخراج شده از این معدن نوعی ذغال است  و نه سرب و با اقتباس از کلمه یونانی «گریفیینن» به معنی «نوشتن» این ماده را گرافیت نامید، که امروزه کلمه ای رایج و شایع است.

همچنین میتوان گفت: گرافیت ارزش نظامی زیادی به عنوان پوشش قالب برای گلوله های توپی در برداشت. از اینروی معادن به سرعت توسط دولت انگلیس تصرف شد و کارمندان نیز مجبور شدند گرافیتی را به صورت قاچاق از معدن خارج کنند تا در ساخت مداد از آن استفاده کنند. چوب‌های گرافیت را در پوست گوسفند پیچیده یا بسته میکردند. از اینجا به بعد داستان گرافیت به همین شکل ادامه یافت و در نهایت این گونه بود که ” مداد” کشف شد مدادی که ارتباط مستقیمی با کشف گرافیت داشته و دارد.

اختراع اولین مداد

در مورد اختراع یا کشف مداد و قلم اعتقاد بر این است که « سیمونیو و لیندیانا برناکوتی»  اولین مداد سبک نجاری را اختراع کردند. سیمونیو و لیندیانا برناکوتی، همچنین یک زوج ایتالیایی، قلم مدرن را در حدود سال 1560 اختراع کردند. جنس این قلم مدرن چوبی از چوب درخت بلوط بود که تراشیده شد و سپس یک میله گرافیتی درون آن فرو کردند. بعدها با گذشت زمان  یک تکنیک پیشرفته توسعه یافت، که در آن یک میله گرافیتی به دو نیمه چوبی بریده شد و سپس به هم چسبانده شد. این روش اولیه هنوز با گذشت بیش از 400 سال استفاده می شود.

اگرچه برخی منابع چنین عنوان کرده اند که مخترع مداد «Conrad Gesner جنراد گونسر» در سال 1565 است، اما این درست نیست. چرا که گسنر کشف کرد که گرافیت یک کانی متفاوت است و نه سرب، همانطور که قبلاً نیز اینگونه تصور میشد و باور بر این بود که گرافیت یک کانی است و سرب نیست.

همچنین در روایتهای دیگری اینگونه نقل شده است که مدادهای اولیه مربع شکل بودند و سالها زمان برد تا مداد گرد یا توپی شکل به بازار عرصه شود. به عبارتی مدادهای اولیه چیزی شبیه به کلوخ و البته خرده‌های گرافیت بودند. بعدها این ماده را به شکل قلمی در آوردند که دور آنرا نخ می پیچیدند و از هر طرف که لازم می‌بود باز میکردند. بعدها لوله‌های چرمی یا چوبی متداول شد که تکه‌های گرافیت را در آن جای می دادند، و اندکی بعد گیره های فلزی گاز انبری مانندی عرضه شد که گرافیت را ثابت نگه می داشت. در واقع مدادهای چوبی در سال ۱۶۸۳ به بازار آمد. در آن سال مردی به نام «جی پیوس» تکه کوچکی از چوب سرو را برداشت، آن را تا وسط شکافت، میان آن را خالی کرد، قطعه ای گرافیت در آن جای داد، بعد همه را با هم چسب زد و مداد «چوبی» را ابداع کرد. تا روزگاری دراز همه مدادهای چوبی مربع شکل بودند. مداد گردی شکل یا توپی   در سال ۱۸۷۶ به وسیله یک آمریکایی به نام «جوزف دیکسون» ساخته شد.

داستان تمام نشدنی مداد

این یک واقعیت است که قلم‌های اختراع شده توسط فیشر، 60 سال پیش کشف شدند. قلم‌هایی که در انواع شرایط سخت دوام میاورند و البته ماندگاری متفاوت تری دارند. به خصوص زمانی که انسان‌ها برای اولین بار در اوایل دهه 1960 به فضا رفتند، مدادهایی را با خود حمل می کردند تا یادداشت برداری کنند. چرا که خودکارهای توپی شکل بدون گرانش کار نمی کردند و جوهری از آنها سرازیر نمیشد تا بتوان نوشت.  در همان زمان، نخستین فضانوردانی که برای نگارش یا نوشتن متن‌های مختلف از مداد استفاده کردند فضانوردان آمریکایی بودند که با خودشان مدادهای معمولی حمل کردند، این در حالی اتفاق افتاد که همان زمان فضانوردان شوروی از مدادهای روغنی استفاده می کردند. آنان به این دلیل از قلم یا مداد استفاده می کردند که قلم‌ها به خوبی کار می‌کردند، اما گرد و غبار آن‌ها در اطراف کابینت شناور بود، و وقتی نوک‌ مداد شکسته      میشد می‌توانستند لوازم الکترونیکی حساس را مسدود کنند. از اینروی چیز بهتری لازم بود. اینجا بود که داستان قلم‌های فضایی فیشر پیش آمد. قلم‌هایی که توسط ناسا برای استفاده فضانوردان آپولو فروخته شد.

داستان قلم فیشر

پل سی فیشر، موسس شرکت قلم فیشر را فراموش نکنید. او مداد توپی را در دهه 1940 اختراع کرد. او بیست سال بعد،  طراحی خود را با افزودن یک کارتریج تحت فشار به نوک آن که جوهر را به سمت آن جریان می داد، بهبود بخشید. این خودکار فضایی می‌تواند زیر آب، و در دمای -50 تا +400 فارنهایت بنویسد. پس از آزمایش های دقیق، ناسا تصمیم به خرید این خودکار گرفت. در سال 1967، فیشر 400 قلم فضایی خود را برای استفاده فضانوردان آپولو خریداری کرد. دو سال بعد، شوروی ها 100 قلم خریدند تا فضانوردان خودشان از آن استفاده کنند. امروزه از قلم های فضایی فیشر در مدار استفاده می شود.

بعدها داستانی دیگر مطرح شد. ناسا 10 سال و 12،000،000 دلار برای توسعه قلم فضایی صرف کرد، در حالیکه شوروی از قلم ارزان قیمت استفاده کرد. این در واقع درست نیست. شرکت قلم فیشر از هیچ پول دولتی برای توسعه قلم فضایی استفاده نکرد. علاوه بر این، آنها فقط یک میلیون دلار سرمایه خرج کرده بودند. ناسا اولین خرید دسته ای خود از 400 کالا را به مبلغ 2400 دلار، هر کدام 6 دلار را انجام داده بود. در خریدهای بعدی به هیچ وجه این ارقام به میلیون ها دلار نمی رسید. زیرا این اعداد ذکر شده در سطحی هستند که ما آن را تبخال توصیف می کنیم.

نخستین کارخانه مداد سازی

نخستین کارخانه مداد سازی در سال ۱۷۶۱، در نورمبرگ آلمان توسط مردی به نام «کاسپر فابر» احداث شد. در بین نوادگان متعدد کاسپر جوانی با نام «ابرهارد» نام داشت که او در سال ۱۸۴۸ تصمیم گرفت آلمان را ترک کرده و در ایالات متحده زندگی کند. ابرهارد در ادامه سنت خانوادگی اش در سال ۱۸۶۱ یک کارخانه مداد سازی تاسیس کرد. در حقیقت نخستین کارخانه مداد سازی در نوع خود، در آمریکا اتفاق افتاد . طبیعتاً همین که مردم استفاده از مداد را شروع کردند، غلط های نوشتاری نیز شروع شد. برای پاک کردن این غلط ها به مداد پاک کن احتیاج بود. شاید تعجب کنید که آن روزها اولین مداد پاک کن ها قابل خوردن بودند. به عبارت بهتر اولین مداد پاک کن‌ها چیزی غیر از یک تکه نان نبود!

آری همانطور که در منابع مختلف علمی نیز نقل شده است اوایل از نان و تکه‌های نان برای پاک کردن مداد و آثار مداد گرافیتی استفاده می شد و بعدها یعنی در سال 1752 فردی فرانسوی با نام « ماژلان» پیدا شد که به وسیله حداقل‌های یک لاستیک توانست چیزی ابداع کند که می شد با آن جای مداد و آثار مداد را پاک کرد. چند سال بعد فردی آمریکایی با نام ” لیمپن” توانست با تدبیری کوچک مداد پاک کن را از همین لاستیک استخراج کرده و آن را بالای مدادها جای دهد. یعنی مداد به همراه مداد پاک کن.

منبع