الگوهایی از چاپ باتیک که باید بشناسید

چاپ باتیک به شیوه اندونزیایی‌ها

تاریخ چاپ باتیک به حدود ۲۰۰۰ سال پیش برمی گردد. یعنی زمانی که مردم قبائل جاوه کشف کردند که عصاره بعضی درختان از نفود رنگ به داخل پارچه جلوگیری می‌کند. بدین ترتیب در آغاز یک روش مقاوم‌سازی اولیه به وجود آمد و سپس به ترتیب روش نقاشی و چاپ باتیک روی پارچه ایجاد شد.

چاپ باتیک بخش مهمی از فرهنگ اندونزی است. این چاپ نه تنها به خلق یک پارچه طرح‌دار کمک می‌کند بلکه دارای اهمیت فرهنگی است، زیرا عمیقاً در زندگی روزمره مردمان این کشور گنجانده شده است و حاوی نمادهایی از فرهنگ آنها است. در گذشته، باتیک‌های مختلف را فقط می‌توانستید در موقعیت‌های خاصی ببینید و برخی از این چاپ‌ها حتی می‌توانست نشان دهنده موقعیت اجتماعی فرد باشد اما امروزه بسیاری از این طرح‌ها نه فقط در اندونزی که در سراسر جهان قابل مشاهده است. هر منطقه در اندونزی در مقایسه با باتیک مناطق دیگر، ویژگی‌ها و تخصص‌های خاص خود را دارد.

تاریخچه باتیک

«باتیک» از کلمه «آمباتیک» به معنای پارچه‌ای با نقطه‌های ریز و کوچک در زبان جاوه‌ای گرفته شده است. طراحان چاپ باتیک با استفاده از موم قسمت‌های خاصی از پارچه را می‌پوشانند و به این ترتیب قادر به خلق الگوهای مختلفی از گل‌ها، نقطه‌ها یا اشکال هندسی می‌شوند. الگوها را می‌توان با استفاده از یک ابزار قلم مانند برای اعمال موم داغ ترسیم کرد یا روی پارچه مهر زد و سپس آن را رنگ کرد. موم ذوب شده در آب معمولی فرو برده می‌شود و گاهی اوقات، موم به صورت آزادانه‌ای روی پارچه ذوب می‌شود تا رنگ‌های بیشتری به پارچه باتیک اضافه شود.

طبق شواهد تاریخی بسیاری، باتیک قبلاً فقط مختص خانواده سلطنتی بود. این امر استفاده، حفظ و قدردانی از چاپ باتیک در اندونزی را با وجود ظهور جهانی شدن و نوسازی در سراسر اندونزی تضمین کرد. بنابراین، این جنبه فرهنگی ارزشمند اندونزی در فهرست «میراث فرهنگی ناملموس بشریت» یونسکو گنجانده شده است.

انواع الگوهای چاپ باتیک

علیرغم اقتباس از فرهنگ‌های دیگر، چاپ باتیک در اندونزی شکوفا شده است. به طور عمده، ناحیه جاوا بیشترین پیشرفت را در زمینه ایجاد و استفاده از آن دارد. چاپ باتیک با گذشت زمان، گسترش بیشتری یافت و با فرهنگ‌ها و مناطق مختلف سازگار شد. هر منطقه ترجیحات خاص خود را دارد و بخشی از فرهنگ خود را در قطعه پارچه گنجانده است.

در اینجا انواع مختلف نقوش چاپ باتیک در اندونزی آورده شده است:

چاپ باتیک پسیر

در نواحی ساحلی جاوه و مادورا، چاپ باتیک به نمایشی بصری از ترکیب فرهنگ‌های موجود در آن مناطق تبدیل شده است. این بندر به عنوان پایگاهی برای تجار مختلف خارجی بر ایجاد طرح‌های متنوع چاپ باتیک تأثیر گذاشت. از آنجایی که منشأ اصلی از جاوا بود، ته مایه آن هنوز در اکثر الگوهای چاپ باتیک دیده می‌شود.

منطقه سیبرون تحت تأثیر هر دو پادشاهی جاوه و ساندان، منجر به چاپ باتیک سبک Cirebon شد. مناطق ساحلی سیربون به دلیل نقش بندری، تأثیرات خارجی بیشتر و رنگ‌های روشن‌تری داشتند. همچنین می‌توانید الگوی مگا ماندونگ یا ابر را به دلیل تأثیرات چینی مانند پرنده ققنوس و اژدها شناسایی کنید. استفاده از رنگ‌های قرمز و زرد نشان دهنده شانس و کامیابی در فرهنگ چینی است. امروزه رنگ‌ها و الگوهای دیگری از سبز، زرد، قهوه‌ای و غیره در طرح‌های آنها گنجانده شده است. در این طرح‌ها،  آبی و قرمز سنتی برای نشان دادن مردانگی استفاده می‌شود.

چاپ باتیک کالیمانتان

در سوماترا، بالی و کالیمانتان، چاپ باتیک از جاوه و با توسعه محلی معرفی شد. این چاپ از کالیمانتان مرکزی، اگرچه به اندازه سایر الگوهای چاپ باتیک که منحصراً در عروسی‌ها یا مراسم سنتی استفاده می‌شود، معروف نیست اما در آثار طراحان سایر مناطق هم ظاهر می‌شود. الگوها الهام گرفته از فرهنگ دایاک، از جمله باور کاهرینگان هستند و یکی از الگوهای مهم این آیین پوهون باتانگ گارینگ یا درخت زندگی است. رنگ‌های مورد استفاده عموماً زرد، آبی، سبز، قرمز، مشکی و قهوه‌ای هستند.

چاپ باتیک پدالامان

چاپ باتیک داخل جاوه، یعنی یوگیاکارتا و سوراکارتا برخی از قدیمی‌ترین انواع چاپ باتیک اندونزی هستند. چاپ باتیک در این مناطق به صدها سال پیش از پادشاهی ماتارام – اجداد سلطنتی پادشاهی فعلی یوگیاکارتا و سوراکارتا باز می‌گردد. از آنجایی که این کار توسط افراد سلطنتی انجام می‌شد، الگوهای چاپ باتیک از این مناطق از قوانین و مقررات سختگیرانه پیروی می‌کردند. رنگ‌های مورد استفاده محدود به سیاه، نیلی، سوگان (پالت قهوه‌ای رنگ) یا زرد قهوه‌ای بود.

چاپ باتیک جپارا

جپارا باتیک که به کارتینی باتیک نیز معروف است به دو نوع نقوش قدیمی و جدید متمایز می‌شود. الگوهای قدیمی با رنگ سیاه، فیل‌های قهوه‌ای، گیاهان و جانوران سبز، برگ پیچ، حیوانات و بسیاری دیگر مشخص می‌شود. در همین حال، آخرین چاپ باتیک دارای تنوع بیشتری در الگو، رنگ و سبک طراحی است.

چاپ باتیک مالنگ

اگرچه مالانگ شباهت زیادی به باتیک سبک جاوه دارد، اما سبک باتیک متمایز خود را دارد. مالانگ به جای محدود به رنگ‌های تیره مانند قهوه‌ای و سیاه، به داشتن رنگ‌های روشن مشهور است. سبز، قرمز و بنفش از جمله رنگ‌هایی هستند که مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی دیگر از ویژگی‌های باتیک مالنگ استفاده از حاشیه‌های سفید بر روی نقش‌های گل و گیاه آنهاست.

چاپ باتیک بالی

چاپ باتیک بالیایی رنگ‌های روشن، زنده و متنوعی دارد. طرح‌های بالیایی با الهام از طرح‌های جاوه‌ای، الگوهای گیاهی و جانوری را نیز در خود جای داده‌اند. الگوهای بالیایی که به وضوح امضای آن را نشان می‌دهند، طرح‌هایی از موجودات افسانه‌ای مانند سینگا بارونگ یا جنبه‌هایی از فرهنگ بالی مانند رقصندگان سنتی دارند.

باتیک کدیری

باتیک کدیری به طور معمول به داشتن نقوش خالدار زیادی معروف است. همچنین به عنوان یکی از محبوب ترین نقوش باتیک در اندونزی شناخته شده است که توسط طراحان مختلف در مجموعه های خود استفاده می شود. این سبک همچنین به خاطر داشتن تصاویری بسیار زیبا برای کسانی که آن را می پوشند تشخص بسیاری دارد.

در گذشته باتیک را فقط در مواقع خاص می‌شد استفاده کرد و تنوع زیادی در سبک خود نداشت. طراحان اندونزیایی در حال حاضر باتیک اندونزیایی را برای پیروی از آخرین روند مد به کار می‌گیرند و در نتیجه، باتیک در حال حاضر در نه فقط در اندونزی که در سراسر جهان بسیار محبو‌ب‌تر و گسترده‌تر شده است.