نقاشیخط (calligram)

نقاشیخط ایرانی یک سبک هنری مدرن است که از تلفیق خوشنویسی، نقاشی و گرافیک تشکیل شده‌است. در ترکیب آثار هنری خوشنویسی، حروف و کلمات به گونه‌ای منحصر به فرد و زیبایی شناسانه چیده شده‌اند که تقریباً قابل تشخیص نیستند. نقاشیخط فارسی یک سبک هنری در نقاشی مدرن ایرانی و خوشنویسی معاصر است. این سبک هنری به تدریج توسط برخی خوشنویسان و نقاشان ایرانی در دهه 50 شکل گرفت. نقاشیخط فارسی با پیشینه‌ای بیش از نیم قرن در سال‌های معاصر تبدیل به یک هنر مستقل شده است.

گروهی از هنرمندان و هنر پژوهان، نقاشیخط را ترکیبی از خوشنویسی با نقاشی و گرافیک معرفی می‌کنند و برخی دیگر این هنر را نوعی خوشنویسی می‌دانند که در اجرای آن از تکنیک‌های نقاشی و طراحی  استفاده شده است. برای ارائه‌ی تعریف جامع‌تر از این سبک هنر مدرن ایرانی، می‌توان گفت که نقاشیخط به تمام آثار هنری اطلاق می‌شود که عناصر آن از حروف و کلمات خوشنویسی شده، تشکیل شده‌اند که با استفاده از تکنیک‌های مختلف نقاشی به صورت‌های مختلف بر روی یک صفحه اجرا می‌شوند.

اگر بخواهیم نگاهی اجمالی به اهمیت خط در ایران بیندازیم، گفتنی است که فرهنگ ایرانی یکی از فرهنگ‌هایی است که در آن کلام نوشتاری، به شکلی هنری تبدیل شده است؛ بدین معنی که گسترش کارکرد آن فراتر از اسناد و ارتباطات می‌رود. خوشنویسان ایرانی استعدادهای خود را برای تولید سبک‌ها و الگوهای نوشتاری به کار گرفتند، که علاوه بر خود صفحه، در رشته‌های مختلفی مانند معماری، سفالگری و کارهای فلزی به کار می‌رفت. آن‌ها خط فارسی را از نظر تنوع و زیبایی غنی ساخته‌اند و شاهکارهای هنری بسیاری به وجود آورده اند، به ویژه هنگامی که خوشنویسی را با نقاشی مینیاتور ترکیب کردند.

هنر خوشنویسی چنان در فرهنگ ایرانی رسوخ کرده، که با زندگی روزمرة مردم عجین شده‌است. در نظام سنتی آموزش و پرورش ایران، شیوة نگارش زیبا از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار بود. خوش خط نوشتن و خوشنویسی مایة افتخار و مباهات بود. حتی در آغاز سیستم آموزشی مدرن غربی، همچنان به آموزش خط خوب می‌پرداختند و معلمان این دوره‌ها اهمیت بسیاری به خط می‌دادند.

در ترکیب آثار هنری نقاشیخط، از حروف و کلمات به عنوان عناصر بصری و زیبایی شناختی استفاده می‌شود. در واقع فرم ترکیب بندی، خطوط کشیده شده و رنگ‌های به کار رفته به گونه‌ای است که مانند یک نقاشی به نظر می‌رسد، تا جایی که گاهی تشخیص حروف یا کلمات دشوار است. نکته مهم در مورد نقاشیخط فارسی این است که در بیشتر موارد هنرمندان به معنا و محتوای متون و جملات توجهی ندارند. در ترکیب این گونه آثار، کلمات و حروف خوشنویسی شده تنها به عنوان عناصر بصری عمل می‌کنند. در واقع هنرمندان نقاشیخط فارسی به دنبال یافتن زبان و بیانی جهانی برای هنرهای خوشنویسی، نقاشی و آثار هنری خلق شده توسط آنها هستند. در خلق آثار هنری به این شیوه از عناصری مانند: اشکال هندسی، پیچ و قوس‌های ظریف، حروف در هم تنیده و نامنظم و همچنین رنگ‌های متراکم و پررنگ استفاده می‌شود؛ و به جای استفاده از ابزار خوشنویسی سنتی مانند: قلم، مرکب و کاغذ، هنرمندان از وسایل نقاشی مانند بوم، رنگ روغن، گواش، اکریلیک، آبرنگ و غیره استفاده می‌کنند.

اگر به این هنر زیبا و چشم‌نواز علاقه‌مند هستید، می‌توانید با شرکت در کارگاه‌های نقاشیخط ایده زیر نظر استاد مرتضی شمیسا این هنر را فرا یگیرید.

منبع