علی مقدم حیدری، مدرس دوره نقاشیخط در گفتگو با ایده

خود را برای مخاطبان معرفی کنید و یک تعریف جامع از نقاشیخط ارائه دهید؟

من علی مقدم حیدری هستم و به مدت 20 سال خط سنتی و نقاشیخط کارمی کنم. کار هنری خود را با خطاطی آغاز کردم و پس ازمدتی که برایم ملال آورشد، به نقاشیخط روی آوردم. در خصوص نقاشیخط نمی­توان تعریف جامعی ارائه داد، زیرا دارای ابهامات بسیاری است. اما حدودی خط یک ابزار و دریچه ورود به کار هنری محسوب می شود. در آغاز بهتر است با خط روی بوم وارد شد و پس از آن المان­های دیگری را دخیل کنیم، که خروجی همان کالیگرافی یا نقاشیخط می­شود. می­توان گفت نقاشیخط همان جنبش سقاخانه­ ای است که در دهه 30 و 40 شروع شد. دورانی که هنرمندان این حرفه مانند «زنده رودی» و «پیلارام» در آن شکوفا شدند.

در آن دوران خط به عنوان یک عنصر بصری توسط هر ابزاری روی کاغذ و بوم نقش می­بست. تا قبل از انقلاب این حرفه تحت تاثیر مکتب سقاخانه و خود این مکتب نیز تحت تاثیر جنبش پست مدرنیسم در اروپا بود. اما متاسفانه هنر بعد از انقلاب افول پیدا کرد، و به تبع آن نقاشیخط نیز رو به انحطاط نهاد. بعد از آن به عقب برگشته و خطاطی روی کاغذ را دوباره آغاز کردیم. جایگزین کردن بوم به جای کاغذ، و ایجاد ترکیب­های رنگی در کنار مرکب، تنها تفاوت این هنر بعد از انقلاب بود. این روند تا 12 سال پیش که اتفاقی نو در این حرفه رخ داد، ادامه داشت. اتفاقی که باعث شد در نقاشیخط فرم­ها به شکلی آگاهانه و خارج از چهارچوب های خطی به وجود آیند.

تایپوگرافی و کالیگرافی چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند؟

این دو مفهوم از یکدیگر جدا هستند. تایپوگرافی اتفاقی است که در نرم ­افزار رخ می­دهد، اما کالیگرافی حرکات نوینی است که در خط اتفاق می­افتد. یعنی در خوشنویسی فرم جدیدی از یک خط را با در نظر گرفتن قواعد آن در می­آوریم. و می­توان گفت از بزرگترین مشکلات گرافیست­های ما عدم آشنایی با خط است. منظور از خط، خوشنویسی نیست. بلکه آشنایی با مباحثی چون اتصالات حروف و فضاهای سیاه و سفید است که جز مباحث اولیه در ایجاد قابلیت­های خط فارسی و نقش پر رنگ آن در کالیگرافی است. اما متاسفانه این روزها فونت­های سنتی بسیار نا متعارف بکار می­روند. هنرمند برای ارائه کاری کاربردی باید با قابلیت­های خط فارسی آشنا باشد. دانستن اینکه در خط نقاط باید کجا قرار بگیرد و اتصالات و فضاهای سیاه و سفید باید رعایت شود، کالیگرافی را کاربردی و کار او را جلو می­اندازد. همچنین باید بگویم افرادی که اصولی نقاشیخط کار می­کنند، قبل از اجرای طرح ازحروف الهام می­گیرند و بعد از آن ترکیبی می­سازند که  دستمایه­ای است برای اجرا روی بوم.

آیا هنرجویان مدرسه ایده باید به مهارت «نقاشی» و «خطاطی» به عنوان پیش نیاز مسلط باشند؟

ما نقاشیخط را زیر مجموعه هنر­های تجسمی می­گذاریم. بنابراین بهتراست یک هنرجو قبل از یادگیری کالیگرافی، بر هر دو، یعنی خط و نقاشی مسلط باشد. زیرا مشکل اصلی در دانشگاه و در کلاس­های آزاد، عدم آشنایی هنرجو با انواع خط، منشا آن و هم چنین عدم آشنایی با مبانی هنرهای تجسمی است. البته باید تاکید کنم این مساله باز می گردد به بازار هنری رایج در این چند سال اخیر که اقبال خوبی را نسبت به این حرفه نشان داد. علی الخصوص بازار فروش و آموزش در فضای مجازی که یادگیری کالیگرافی را تنها در رنگ و ورق طلا و آثار دکوراتیو خلاصه کرده است. بنابراین اگر قرار بریادگیری نقاشیخط به صورت تخصصی و حرفه ای است، باید هنرجویان مباحث را از پایه آموزش ببینند. مباحثی چون شناخت حروف و مبانی هنرهای تجسمی و هر آنچه مربوط به هنراست. که در این خصوص هنرجویان می­توان همزمان با این دوره در کلاس­های مبانی هنرهای تجسمی مدرسه ایده شرکت کنند.

چه سرفصل هایی در دوره های کالیگرافی مدرسه ایده ارائه می شود؟

دوره کالیگرافی یا همان نقاشیخط مدرسه هنری ایده دارای 4 ترم است. ترم اول هنرجویان برای قوت دست خود با مداد خطوط افقی، عمودی و دایره را تمرین می­کنند، و این تمرین تقریبا شبیه ترم اول کلاس طراحی است و تنها تفاوت دراستفاده از نوع قلم است، که در این ترم از قلم نی خوشنویسی استفاده می کنند. هدف از این کار به غیر از قوت دست، آشنایی با فواصل، کادر و ریتم است که در حوزه مبانی هنرهای تجسمی تعریف می شود. بعد از آشنایی با این مبانی اولیه به سراغ ترکیب بندی با خطوط کار شده می­رویم، تا هنرجویان درهمان ترکیب ساخته شده، با کادر و فواصل و فضاهای منفی و مثبت آشنا شوند. ما در کالیگرافی از دو خط ثلث و شکسته استفاده می کنیم. که این ترم با خط ثلث آغاز می شود. هنرجویان خط ها را تا آنجایی که تفاوت بین خط ثلث و شکسته را متوجه شوند به صورت سرمشق تمرین می­کنند. پس از آن بسته به خلاقیت خود شکلی انتزاعی بر پایه خط ثلث ایجاد می­کنند. زیرا مبنای کار استفاده از خط به عنوان فرم است و با معنا و مفهوم کاری نداریم، وتنها فرم است که اهمیت دارد. پس از خط ثلث به خط شکسته می رسیم و تمامی مراحل خط ثلث را در شکسته نیز تمرین می­شود. ترم سوم مرحله آشنایی با ابزارهای گوناگونی است که توسط آن فرم هایی که آموزش دیده­اند را خواهند ساخت و در نهایت ترم چهار، پیاده سازی هرآنچه آموزش دیده­اند بر روی بوم است. این ترم اهمیت بسیاری دارد، زیرا هنرمند باید بداند هدف او از ساخت تابلو نقاشیخط چیست. هدف من آموزش فکر کردن به هنرجو است. اینکه از بوم چه می خواهد وخروجی کار تنها اجرای یک کار دکوراتیو صرف نباشد.

ثبت نام دوره نقاشیخط

آیا هنرجویان مدرسه هنری ایده در انتهای ترم موظف به ارائه کارعملی و شرکت در دوره پیشرفته هستند؟

ما باید هر ترم بسته به پیشرفت هنرجویان ژوژمان داشته باشیم. به عنوان مثال در ترم دو، هنرجویان از خط­های ثلث که آموخته­اند یک فرم درآورده و ترکیب بندی­هایی خلاقانه می­سازند. اما در پایان ترم سوم، با ابزارهایی مانند قلم، قلم مو و قلم پارویی کار می­کنند و ترم چهار از آنها می­خواهیم تا تمام آنچه آموزش دیده­اند را در یک کار تمام شده ارائه دهند. و مهمترین بعد در اجرای این ژوژمان ها رعایت ریتم، فواصل و شکل حروف در کادر به صورت آگاهانه و سنجیده است. در انتها باید اشاره کنم که آنچه از خروجی هنرجویان می­بینم باعث نا امیدی من می شود زیرا تنها چیزی که هنرجویان به آن فکر می کنند تنها فروش آثار است و یا خطاطی برای آنها بسیار دشوار است. بنابراین من هیچ زمان هنرجویان را تشویق به شرکت در دوره پیشرفته نمی­کنم زیرا اعتقاد دارم کسی که خود علاقه­مند باشد، مبانی و اصول را به خوبی فرا می­گیرد و این حرفه را به صورت تخصصی و با چهارچوب­های تعریف شده ادامه خواهد داد.