اخبار
تصویرگری کتاب کودک در ایران به یاد بهزاد غریب پور
آذر
در سالهای اخیر هنر تصویرگری کتاب کودک توجه و اهمیت روز افزونی پیدا کرده است. چون بی تردید حوزه اي است برای کار خلاق و برجسته. برای کودکان تصاویر کتاب، معمولا اولین وسیله برای درک معنا در جهانی است که هنوز آن را به طور درستی درک و تجربه نکرده اند. از اینرو خالق آن تصاویر بار مسئولیت عظیمی بر عهده دارد. این مسئله در نسل های مختلف تصویرگران کتاب کودک ایران قابل رویت است. از جمله آنها که ارتباط بسیار خوبی با دنیای کودکان دارد، بهزاد غریب پور است. بهزاد غریب پور از جمله تصویرگران نسل سوم کتاب کودک دهه 60 ه.ش می باشد.
تصويرگـری كتـاب كـودك هميشـه يكـي از دغدغه هـاي هنرمنـدان نقـاش و طراحان گرافيـك اسـت. پیوند میان کلام و تصویر در کتابهای تصویری یک رابطه دینامیک و پویاست. هر دوی آنها پیوسته در طول کتاب اطلاعات جدیدی به خواننده مي دهند. از آن جا که يـك تصويـر در انتقـال پيـام اعجـازي دارد كـه گاه جايگزيـن چنديـن صفحـه نوشـتار است؛ زیرا يادگيـري و مانـدگاري بيشـتري را در ذهـن مخاطـب خـود ايجـاد ميكند. می توان به اهمیت این مهم اشاره کرد. به تصویر کشیدن داستانها، اشعار و متون ادبی هم در دنیای تخیل و هم در آموزش امور واقعی به کودکان از سخت ترین و پرکاربردترین فعالیت های طراحان گرافیک است و از جمله ضروریات این کار، شناخت دنیای کودکان است.
تاریخ تصویر گری کتاب کودک در ایران
یکی از رایج ترین شیوه های دسته بندی تصویر گران ایرانی از نظر دوره های تاریخی معاصر بر اساس اصطلاح متداول، نسل اول، نسل دوم، نسل سوم و نسل چهارم می باشد.
تصویر گران دهه 40 و قبل از آن، تصویرگران نسل اول می باشند. در تاریخ تصویرگری کتاب کودک ایران دهه‌ی ۱۳۴۰ یک نقطه‌ی عطف به شمار می‌آید. ویژگی برجسته این دوره در تصویرگری کتاب کودک، گذر از جریان سنتی است. درواقع پیوند همان جریان سنتی با روند جهانی هنرهای تجسمی و تصویرگری است. بویژه در کشورهای غربی، به شالوده‌ی استواری دست یافته بود.
در ایران چند عامل در گرایش تصویرگری این دوره تأثیرگذار بودند. ورود دستگاه‌های پیشرفته‌ی چاپ و لیتوگرافی و به کارگیری دستگاه چاپ افست از سوی انتشارات فرانکلین از جمله‌ی این عوامل‌اند. این موارد سبب گشت تا کتابهای کودکان با کیفیت بهتری منتشر شوند. همزمان، گروهی از تصویرگران که بیشتر دانش‌آموختگان رشته نقاشی بودند، به کار در این گستره پرداختند. این دانشکده در سالهای ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۰ گروهی از جوانان علاقه‌مند به هنرهای تجسمی را پرورش داد که در جستجوی راه‌های نو بودند.
ارتباط با جهان غرب و کشورهای پیشرفته، دسترسی به دانشگاه‌ها و گالری‌های بیرون از ایران و نشریه‌ها و کتاب‌هایی که سیمای هنر مدرن را به نماش می‌گذاشتند، در ژرفا بخشیدن به این تجربه‌های نو نقش برجسته‌ای داشتند.
در راستای همین دگرگونی‌ها و پیشرفت‌ها، دانشکده‌ها و کانون‌های آموزشی کشور، اگرچه می‌کوشیدند نقش تأثیرگذاری در شکوفایی خلاقیت دانشجویان هنر داشته باشند، روند و سنت‌های مدرن چنان پیچیده و پرمایه بود که گاه استادان، توانایی پاسخگویی به همه نیازهای هنرجویان را نداشتند. در این میان تنها شمار اندکی از دانشجویان که شانس رفتن به کشورهای اروپایی و آموزش آکادمیک را می‌یافتند. دانشجویان و دانش‌آموختگان دیگر تنها می‌توانستند با دنبال کردن جریان‌های هنری درون ایران، با هنر گرافیک و تصویرگری کتاب کودک آشنا شوند. با آغاز کار آتلیه فرانکلین در سال 1336، برای نخستین بار مرکزی برای سفارش تصویرگری آثار کودک و نوجوان در ایران راه اندازی شد. درواقع امکانی فراهم آمد تا هنرمندان جوان گردهم آیند. آنها به شکل پیوسته در این زمینه کار می‌کردند.
تصویر گران نسل دوم نخستین آثارشان را در دهه 50 تصویر گری کردند و اوج کارهای آن ها به دهه 70 و 80 باز می گردد.
تصویر گران نسل سوم، تصویر گران فعالی هستند؛ که نخستین فعالیت های خود را در دهه 60 ه.ش آغار کردند؛ که در دهه های 70 و 80 به اوج شکوفایی خود دست یافتند.
دهه 60 را باید دهه گذار در ادبیات کودک و نوجوان نامید که با جنب و جوشی تازه همراه، اما با فرآیند کیفی نه چندان مطلوب و نه مرتبط با دهه های 40 و 50 می باشد. در دهه 60 ه.ش هم چنان کانون فکری کودکان و نوجوانان، مهم ترین عرصه تولید کتاب، به ویژه در بخش غیر داستانی، به شمار می آید و نهاد هنر و ادبیات در ابعاد کوچکتری، در تولید کتاب های تصویری هنرمندانه فعال است.
از جمله ویژگی های تصویرگران کتاب کودک دهه 60 ه.ش می توان به رویکرد به شعر، تصویر گری ادبیات مستند، تصویر گری کتاب های نوجوان اشاره کرد که این رویکردها را نمی توان جدا از تحولات اجتماعی دهه 60 ه.ش در نظر گرفت.
بهزاد غریب پور تصویرگر نسل سوم
بهزاد غریب پور متولد ســال ۱۳۳۶ در شــهر سنندج و دانش آموخته رشــته گرافیک دانشــکده هنرهای زیبای دانشــگاه تهران بود و با تأســیس استودیوی «تینو گرافیک» در سال ۱۳۶۳، فعالیت خود در حیطه تصویرگری و طراحی گرافیک و تبلیغات را آغاز و تا ۱۳۹۴ ادامه داد. تدریس در دانشکده هنرهای زیبا و دانشگاه هنــر و ده هــا دوره و کارگاه آموزش تخصصی تصویرگــری و طراحی کتاب و همچنین عضو هیئت داوران جشنواره نوما در سال ۱۹۹9، برگزاری کارگاه در سال ۲۰۰۱ در براتیسالوا و عضو هیئت داوران این جشنواره در سال ۲۰۰۳ از جمله فعالیت های او می باشد.
بهزاد غریب پور با تصویر گری کتاب هایی چون استاد خیمه شب بازی می آموزد(1363) راز آبگیر(1366) پلنگ سیاه و بز بز قندی، در دهه 60 ه.ش فعالیت تصویر گری خود را آغاز می کند. در سال 1367 موفق به کسب جایزه جشنواره نوما برای تصویر گری کتاب راز آبگیر می شود. جایزه دوم او از جشنواره نوما مربوط به تصویر گری کتاب کتاب پلنگ سیاه است. همچنین نشان آبان از سوی انجمن تصویرگران ایران به غریب‌پور اهدا شد.
سبزپوش مهربان، چهل قصه، ترانه‌های کودکان، پرنده طلایی و همه حق دارند و… از جمله کتابهای او می باشند.
او همچنین تصویرگر ده‌ها طرح جلد و پوستر بوده است.
تصویر گری کتاب کودک بهزاد غریب پور
اولین تجربه های رنگی بهزاد غریب پور در کتاب راز آبگیر شکل می گیرد که به موفقیت خوبی دست می یابد.
تصویر های او با توجه به خیال انگیزی کودکانه، از ساختار واقع گرایانه و پر جزئیات برخوردار می باشد. استفاده از رنگ های کنتراست تند، اغلب آکریلیک و گاهی اربراش را می توان نام برد. او برای راه یافتن به دنیای خیال، کم تر از ساختار شکنی در تصویر و به هم زدن محدوده خط، رنگ و فرم استفاده می کند. نمی توان آثار دهه 60 ه.ش غریب پور را در زمره تصویر گری انتزاعی و ساختار شکن لحاظ کرد. در تصویر گری دهه 60 ه.ش غریب پور، استفاده از رنگ های کودکانه و خوش فام، توجه به ساخت و ساز و جزئیات تصویری قابل مشاهده است.
در کتاب استاد خیمه شب بازی می آموزد، عناصر بومی و نوع لی اوت تصاویر قابل توجه می باشد. همچنین از نمونه های موفق کتاب های هنری و علمی به شمار می آید، به حوزه ادبیات مستند تعلق دارد که در ادبیات کودکان نادر می باشد.
از ویژگی های مسلط آثار غریب پور می توان به رنگ های متنوع و تن پلات با تنالیته های ملایم و رویکرد واقع گرایانه در طراحی عناصر را نام برد.
منابع:
http://chap.sch.ir
