تاثیرات هنر برای کودکان امروز

کودکان امروزی، فاقد تعامل انسانی و مملو از اضطراب هستند. تحقیقات در این زمینه حاکی از افزایش جهانی در تعداد جوانانی که دارای  علائم افسردگی بالینی می باشند را گزارش می کند؛ که ریشه آن به دوران کودکی باز می گردد. از این رو در دنیای امروز، تاثیرات هنر برای کودکان را نمی توان نادیده گرفت. چرا که هنر راهی برای بروز احساسات و عقاید آنها می باشد.  کودکان می توانند از طریق هنر چیزهای زیادی بیاموزند. همانطور که کودکان نقاشی می کشند، کلاژ درست می کنند، آنها در حال یادگیری در مورد دنیای خود (رنگ ها، شکل ها و اندازه های اشیاء هستند) وقتی از رنگ، چسب و نشانگر استفاده می کنند، کودکان در حال برنامه ریزی، امتحان کردن چیزهای جدید و حل مشکلات هستند. همانطور که کودکان رنگ ها را مخلوط می کنند، آنها یاد  می گیرند که یک چیز را بفهمند و می توانند در چیز دیگر تغییر ایجاد کنند. هنر اجازه می دهد بچه ها انتخاب کنند. کودکان برای یادگیری از هنر نیازی به ساخت محصول نهایی ندارند. درک این مساله گاهی برای بزرگسالان سخت است. اما  برای بچه های کوچک، انجام دادن مهمتر است، نه آنچه آنها می سازند.

ثابت شده است که دانش آموزانی که  کار هنری می کنند، 4 برابر بیشتر دارای پیشرفت تحصیلی هستند.  اما مدارس  با اولین مساله که تحت فشار قرار می گیرند ائم از کمبود زمان و دیگر مشکلات، در صورت نیاز برنامه های هنری مدرسه را لغو می کنند. با توجه به ضرورت این امر که می تواند تاثیراتی در دوران بعدی کودک داشته باشد؛  باید آن را تغییرداد.

کودکان امروز

سازگاري اولين چيزي است كه يك بچه در خانواده‌اي كه چند فرزند ديگر در آن وجود دارد، ياد مي‌گيرد  یعنی برقراری تعامل و ارتباط هم سطح ، درحالي كه كودك امروز اين فرصت را ندارد. مهارت ارتباط و سازگاري با همسالان را نمي‌آموزد. دلیل این امر تک فرزند بودن کودکان امروز می باشد.  كودكان امروز وقتي با همسالان خودشان امكان ارتباط ندارند، دامنه ارتباطشان با بزرگ‌ترها وسيع‌تر مي‌شود. از اين نظر چند مشكل به‌وجود مي‌آيد. اولين مشكل ارتباط مستمر با افرادي است كه از نظر سني با آنها فاصله زيادي دارند، اين است كه بچه‌ها رفته‌رفته خودشان را در قالب بزرگسال‌ها قرار مي‌دهند و رفتارهايي بزرگ‌تر از سنشان از خودشان نشان مي‌دهند، در نتيجه خيلي‌ها فكر مي‌كنند كودكان امروز باهوش‌تر هستند درحالي كه اين موضوع ملاك درستي براي باهوش بودن نيست. كودك امروز صرفا در معرض حجم زيادي از اطلاعات قرار دارد و خيلي وقت‌ها ناخودآگاه اين اطلاعات را تكرار مي‌كند. كودكان امروز از سنين خيلي پايين به رسانه‌هاي مختلف دسترسي دارند و مي‌توانند پا به دنياي بزرگي كه اينترنت براي آنها به ارمغان آورده، بگذارند و اطلاعاتي را به دست بياورند كه امكان به دست آوردنش براي نسل قبل وجود نداشت؛ به اين ترتيب در معرض اطلاعات متفاوتي قرار مي‌گيرند كه در درستي و نادرستي‌شان ابهام وجود دارد.

بازي شاخصه مهم دوره كودكي است؛ چيزي كه كودك با آن شناخته مي‌شود. بازي بچه‌هاي قديم بر بودن در جمع استوار بود، همين مشاركت، تقسيم كار و تعامل در حين انجام بازي‌هاي گروهي، باعث مي‌شد بچه‌ها منزوي نباشند. خيلي وقت‌ها اصول زندگي و تمرين برد و باخت در اين بازي‌ها به بچه‌ها ياد داده مي‌شد. طي اين بازي‌ها كودك ياد مي‌گرفت قوانين مسابقه را رعايت كند و در وهله دوم براي رسيدن به پيروزي بايد با اعضاي تيمش همكاري داشته باشد، در حالي كه در بازي‌هاي رايانه‌اي او به سوي اعمال فردي و تصميم‌گيري‌هاي فردي هدايت مي‌شود. از آنجا كه بازي‌هاي گروهي برفعاليت جسم و نوع حركت بچه‌ها تاثير‌گذار است، در مقايسه توان حركتي بچه‌ها، كودكان نسل گذشته از كودكان امروز در وضعيت بهتري قرار داشتند، اما امروز بچه‌ها بيشتر تنهايي بازي مي‌كنند و تا مدت‌هاي زيادي با يك تبلت يا گوشي هوشمند سرگرم مي‌شوند. نتيجه تفاوت در شكل و ساختار بازي‌هاي دوران كودكي اين است كه ذخيره شادي بچه‌هاي اين نسل از نسل گذشته كمتر شده است. با توجه به مواردی که به آن اشاره شد می توان مهم ترین مشکل کودک امروز را عدم تعامل و ارتباط با گروه همسالان مطرح نمود. از این رو هنر می توان راه حل مناسبی برای حل مشکلات پیش روی کودکان امروز باشد.

هنر

واژه هنر تاکنون به شــكلهای گوناگونی تعریف شــده اســت. در فرهنگهای مشرق زمین  و به ویژه ایران، هنر نوعی دانش درونی دربارۀ حقیقت و زیبایی اســت که سرچشمه های آسمانی دارد. اندیشمندان بزرگ ایرانی در طول تاریخ، هنررا با نوعی عرفان و دریافت درونی آمیخته اند و آن را نه تعریف شــدنی ، بلكه فقط توصیف شدنی مطرح کرده اند.

در فرهنگهای غربی، هنر بنا به تعریفی کلی، فرایند اندیشیدن به جهان اســت و فرآورده آن، چیزی که بر احســاس و عقل و عاطفه انسان تأثیر میگذارد. در میان منابع معتبر غربی، دانشــنامه بریتانیکا هنر را اســتفاده از مهارت و تخیل در ســاخت اشــیا، محیط و یا تجربه های زیبایی که میتوانند با دیگران به اشتراک گذاشته شوند تعریف میکند. از سوی دیگر، ارنست گامربیچ، یکی از معروفترین مورخان هنر غرب، زندگی هنرمندان و آثار گوناگون آنها را بهترین  و کامل ِ ترین تعریف هنر میداند. هنر را بر اساس کارکردی که در زندگی روزمره دارد، به دو دسته زیبا و سودمند تقسیم کرده اند.

بعضی هم آن را تا حد یک رسانه ارتباطی بی مرز میان آدمها و جوامع فرو کاسته اند و در نهایت بعضی آن را عنوانی برای  کلیه دســتاوردها و کوششهای خلاقه  بشری دانسته اند. همین تعریفهای متعدد نشان میدهد که واژۀ هنر در زمانها و مکانهای مختلف با معانی و مصداقهای متفاوتی به کار رفته اما هنوز هیچ تعریف جامع و مانعی، که مورد تأیید و پذیرش همگان باشد، برای آن پیشنهاد نشده است.

بهترین هنر برای کودکان

بهترین هنر برای کودکان  ارائه مواد هنری و اجازه دادن برای کشف آنها توسط خود کودک است.  باید به کودکان اجازه  انتخاب را داد. در صورتی که آنها از مواد استفاده کنند؛ بیشتر یاد خواهند گرفت و از هنر لذت خواهند برد تا اثر هنری خود را خلق کنند.  هیچ دو پروژه هنری شبیه هم نیستند. برای بزرگسالان، بهترین کار هنری کودک  اغلب شبیه به خط خطی ها، خطوط و حتی آشفتگی بر روی کاغذ است. اما بچه ها توسط این خطوط، خط خطی ها و آشفتگی ها یاد می گیرند. این کاری است که کودکان انجام می دهند و این مهمترین کار است.

هنر به عنوان یک فرآیند

هنر باید به کودکان اجازه دهد تا ایده های خود و تجربه با مواد را بیان کنند. باید روی کمک به رشد خلاقیت کودکان تمرکز کرد  تا  کودکان از فرآیند بیان افکار و احساسات از طریق هنر لذت ببرند.  مدل، راهنمایی  و نشان دادن تکنیک ها و مهارت ها  می توانند منجر به خلاقیت بدون آموزش بشوند.

به کودکان برای خلاقیت، بیان تجربه ها و کاوش باید زمان و مکان داد. مواد ایمن و جالب را برای کودکان باید تهیه  نمود تا به تنهایی از آنها  بتوانند استفاده کنند.

با کودکان خردسال در مورد روند هنر باید ارتباط برقرار نمود و نظرات باز روشنگری که  موجب  تشویق هر کودک می شود استفاده کرد. از اظهار نظرهای کلی که به نظر می رسد؛ در حال ارزیابی آثار هنری کودکان می باشد ،  باید خودداری  نمود ، مانند “خیلی زیباست!” یا “عکس روشن شما را دوست دارم!” در عوض، کودکان را  باید تشویق کرد تا در مورد آثار هنری خود فکر کنند همانند (“درباره آثار هنری خود به من بگویید”)، در مورد کاری که انجام داده اند صحبت کنند (“من می بینم که شما رنگ های زیادی را با هم ترکیب کرده اید”)، یا در مورد ویژگی های خاص آثار هنری خود اظهار نظر کنند (“به دایره نارنجی روشن نگاه کنید” تو کشیدی»). هنر باید به کودک اجازه دهد ایده هایش را  بیان کند. صنایع دستی تمایل  به بیان ایده های خلاقانه کودک ندارد و آن را محدود می کند. فعالیت های ذکر شده در زیر به کودک اجازه خلاقیت نمی دهد.

مواردی که اجازه خلاقیت به کودک را نمی دهد باید از انجام آن خودداری نمود:

• رنگ کردنکتاب های رنگ آمیزی یا صفحات چاپ شده
• ایجاد یک پروژه صنایع دستی برای کودکان برای دیدن و ساختن همان چیز
• الگوهایی برای دنبال کردن یا خطوطی برای برش.
• به کودک بگویید چه چیزی بکشد، نقاشی کند، یا درست کند.
• تمام کردن کار کودک یا گفتن به کودک، آن را تمام کند تا بهتر شود.
• کشیدن چیزهایی برای کودکان

ایده هایی برای نقاشی

می توان یک سال تمام را به کودکان اجازه داد تا با رنگ کاوش کنند. باید اجازه داد به کودکان با کاغذهای مختلف، کار کنند.

کاغذهای مختلف را امتحان کنید همانند کاغذ پوسترهای مختلف از نظر رنگ ، اندازه و شکل دستمال کاغذی ها، مقوا، کاغذ روزنامه، کاغذهای مرطوب و خشک،کیسه های کاغذی،  صفحات کاغذی،  جعبه پیتزا،  کاغذ دیواری،  کاغذ مومی و کاغذ کادو.

باید سعی کرد؛ تغییراتی در رنگ ها  و بافت های مختلف ایجاد نمود. به طور مثال برای لزج شدن رنگ صابون مایع را اضافه کرد، نمک یا شکر را اضافه کرد، تا رنگ درخشنده شود.  شربت ذرت را اضافه  نمود تا رنگ براق و چسبناک شود. آرد را اضافه کرد تا رنگ گلوله شود.  برای ایجاد ناهمواری رنگ، ماسه، خاک اره یا آسیاب های قهوه را اضافه کرد تا رنگ گلوله شود . به رنگ رایحه ای اضافه نمود  همانند چند قطره عطر یا عصاره های پخت و پز.

امتحان کردن ابزار های مختلف  نقاشی همانند  اسفنج،  شاخه ها، چوب ها یا برگ ها،  قاصدک شاخه های درخت کاج،  چمن،  قطره چکان،  توپ های پنبه ای،  مسواک،  قلم موی رنگ آمیزی نازک، ضخیم، باریک، چوب بستنی،  پاک کننده های ظرف، برس ها

تاثیرات هنر برای کودکان امروز

رشد خلاقیت

خلاقیت توانایی  دارد تا دو ایده نامرتبط را به روشی جدید به هم متصل می کند. راه‌حل‌های مشکلات عمده و پیشرفت‌ها از هر نوع به خلاقیت مرتبط است. توانایی خلاق بودن برای موفقیت فرزندان ما و رفاه دنیای ما حیاتی است. اکنون بیش از هر زمان دیگری با چالش های باورنکردنی مانند اختلافات نژادی، جنگ ها، گرمایش جهانی و انقراض های دسته جمعی روبرو هستیم. افراد، سازمان ها و دولت ها هر روز به دنبال راه حل های نوآورانه هستند. به گفته بنیاد بین‌المللی هنر کودک، “تحقیقات نشان می‌دهد که کودکی که در معرض هنر قرار می‌گیرد، توانایی ویژه‌ای برای تفکر خلاق، اصیل بودن، کشف، نوآوری و ایجاد مالکیت معنوی – ویژگی‌های کلیدی برای موفقیت فردی و شکوفایی اجتماعی  را دارد”.  از این رو  می توان گفت جهان به متفکران بیشتر و بهتری نیاز دارد.

بهبود عملکرد عصبی

هنر فعالیتی است که می تواند تمام حواس – بینایی، صدا، لامسه، بویایی و چشایی – را بسته به فعالیت به کار گیرد. سیناپس‌های مغزی کودکان هنگام آزمایش و با فشار دادن رنگ بین انگشتانشان، مخلوط کردن رنگ‌ها و مواد، یا ترسیم از تخیل یا آنچه در مقابلشان می‌بینند،  گسترش پیدا می کنند.

ایجاد مهارت های حرکتی ظریف

گرفتن قلم مو، کشیدن نقاط و خطوط، مخلوط کردن رنگ ها، برش با قیچی، کنترل چوب چسب یا فشردن یک بطری چسب، ورز دادن و غلتاندن خمیر بازی، پاره کردن کاغذ – همه این کارها به مهارت و هماهنگی فزاینده ای نیاز دارند، با این حال،  چنان سرگرم کننده و با ارزش است که کودکان می خواهند آنها را بارها و بارها انجام دهند. همانطور که کودکان در طول زمان درگیر فعالیت های هنری می شوند، مهارت های حرکتی ظریف آنها بهبود می یابد.

خط خطی مقدمه ای برای نوشتن

نوزادان و کودکان نوپا با خط نویسی تصادفی، شروع می کنند. اما هر چه بیشتر خط خطی می کنند، بیشتر می توانند مداد رنگی و حرکات آن را روی کاغذ کنترل کنند. همانطور که کودکان یاد می گیرند خط خط خود را کنترل کنند، شکل های متنوع تری می سازند و در نهایت تمام اشکال لازم برای نوشتن حروف الفبا را می سازند – هر الفبای.

مطالعه بیشتر ⇐ ارتباط پرورش خلاقیت کودکان با رشد آنها چیست؟

توسعه توانایی های حل مسئله

هنر بدون پایان و فرآیندگرا چیزی نیست جز فرصتی بی پایان برای انتخاب، نتیجه گیری، تصمیم گیری و ارزیابی نتایج . کودکان هرچه تجربه بیشتری در زمینه مواد و تکنیک های مختلف داشته باشند، احتمال اینکه ترکیب ها و ایده های جدید را امتحان کنند بیشتر می شود.

 کمک به کودکان برای درک خود و دنیایشان

کودکان مقادیر باورنکردنی اطلاعات جدید را جذب می‌کنند و باید آموخته‌های خود را به شیوه‌ای ایمن و تامل برانگیز پردازش کنند. هنر به آنها امکان می دهد احساسات را کشف کنند و با رویدادهای روزانه و مهم روبرو شوند. مواد هنری یک خروجی امن برای احساسات فراهم می کند. احساسات و ایده ها را می توان به اندازه ای قابل کنترل کاهش داد و به دلخواه دستکاری کرد. حرکت، تصویر، رنگ، خط و تخیل به کودکان کمک می کند تا خود را به شیوه ای چند بعدی بیان کنند. این راهی است که ممکن است کلمات قادر به انجام آن نباشند، یا ممکن است برای آنها راحت تر از کلمات باشد. وقتی فرزندانمان را تشویق به کشف هنر می‌کنیم، آنها را تشویق می‌کنیم که بر خود، بدنشان و ابزارها و تکنیک‌های مختلف تسلط پیدا کنند. ما به آنها راه های زیادی برای ابراز وجود می دهیم. به عنوان والدین و معلمان، ما می توانیم محیطی را ارائه دهیم که در آن آزمایش و ایجاد بی خطر باشد. محیطی که در آن سوالات تشویق می شود و کودکان به مواد مورد نیاز خود و لذت بردن از آن دسترسی آزاد دارند. ما این کار را برای تولید هنرمندان حرفه‌ای انجام نمی‌دهیم، بلکه برای پرورش کودکانی که اعتماد به نفس دارند و با خلاقیت خود در هر شکلی که باشد راحت هستند.

 کمک به  کودکان برای برقراری ارتباط

هنر یک تساوی است و به ایجاد زمینه مشترک برای کودکانی که یکدیگر را نمی شناسند و ممکن است به چیزهای مشابه علاقه مند باشند یا نه کمک می کند.

این می تواند به افراد در هر سن، نژاد، توانایی و حتی زبان کمک کند تا در یک فعالیت مشترک (و عموماً مورد علاقه متقابل) شرکت کنند. مسیر زندگی پر از هنر شامل ذهنی باز، چند ابزار ساده، کمی آمادگی و رویکردی اکتشافی است.

تقویت توانایی کلامی

هنر شاخه‌ها و شکل‌های مختلفی دارد. رشته‌های هنری نظیر سرود، قصه‌گویی و شعر در بهره‌گیری از کلام کودکان و قدرت بخشیدن به آن نقش مهمی دارند. کودکان با تکرار و تمرین کلماتی که در سرودها یا داستان‌ها با لذت انجام می‌دهند، دائما در حال افزایش قدرت عضلاتی هستند که در صحبت کردن و ادای کلمات نقش دارند.

ایجاد نشاط

در دنیای دیجیتال و ماشینی امروز، آموزش کار هنری برای کودکان یکی از آن غنیمت‌هایی است که می‌تواند نیروها و هیجانات این سنین را در جهت نشاط بیشتر هدایت کند. اغلب کارهای هنری با رنگ‌ها و طرح‌هایی که نشان از طبیعت و زیبایی دارند در ارتباط هستند. بنابراین حضور کودک در محیط هنری یا استفاده از ابزارهای آن، در تقویت احساس شادی درونی نقش پررنگی دارد. وقتی کودک اثری خلق می‌کند و با تشویق و توجه اطرافیان روبرو می‌شود نیز این حس خوشحالی و نشاط چند برابر می‌شود.

هنردرمانی

امروزه دیگر نقش هنر و روش‌های مختلف هنردرمانی در درمان اختلالات مختلفی نظیر اوتیسم، اضطراب، پرخاشگری، کمبود توجه، بیش‌فعالی، افسردگی بر کسی پوشیده نیست. به خصوص برای کودکان که نمی‌توانند به درستی احساست خود را بیان کنند، یا اصلا با هیجانات خود آشنایی ندارند، هنر می‌تواند راهی برای آموزش این مهارت و استفاده از شناخت به دست آمده، برای درمان اختلالات مختلف در کودکان باشد. آموزش هنر به کودکان یکی از بهترین واسطه‌ها برای اصلاح رفتار کودکان و مقابله با مشکلات رفتاری آن‌ها است.

منابع: